Wandalia

Tłumaczenie

Józef Kabaj

DTP

Tomasz Brończyk Studio StrefaDTP

ISBN 978-83-968021-0-1

ilość stron: 802

Wydawca

Grzegorz Skwarek

Przedmowa od wydawcy

Czasami historia może kryć w sobie tajemnice, które wymagają ponownego odkrycia. Dzieło Alberta Krantza, „Wandalia”, stanowi jeden z takich przypadków. Jako wydawca tej książki, chciałbym rzucić nowe światło na opowieści zawarte w dziele tego niemieckiego kanonika, które sugerują, że Wandalowie byli w rzeczywistości związani ze Słowianami.

Moja motywacja do wydania tej książki wynikała z pragnienia odkrycia i zrozumienia naszego wspólnego dziedzictwa historycznego, z którego często nie zdajemy sobie sprawy. J .Książka ta jest kierowana do wszystkich tych, którzy interesują się historią, zwłaszcza historią Słowian. Celem wydania „Wandalii” w języku polskim jest fakt, że nikt wcześniej tego nie zrobił co mnie bardzo poruszyło. Zaskakujące jest to, że biografia Krantza nie występuje nawet w polskiej edycji Wikipedii, chociaż można ją zna- leźć w wersjach niemieckiej, angielskiej, francuskiej czy rosyjskiej. Może to świadczyć o całkowitym braku wiedzy o jego twórczości w Polsce lub świadomym pomijaniu go jako autora. Aby prawda o Wandalach nie po- została tylko echem przeszłości warto przeczytać tą unikatową książkę. Ten niemiecki historyk, mimo pewnych niedoskonałości swojego dzieła,

wpisuje się w nurt odrodzenia nauk w okresie renesansu.Rzuca nowe światło na naszą Polską historię.

Mam również nadzieję, że lektura „Wandalii” zainspiruje polskich historyków i badaczy do przeprowadzenia dalszych, dogłębnych badań nad Wandalami, ich związkami z Słowianami oraz wkładem w rozwój naszego regionu. Wierzę, że to niezwykłe dzieło przyczyni się do odkrycia nowych, fascynujących aspektów naszej wspólnej historii oraz pomoże w budowaniu dialogu naukowego i wymiany wiedzy między specjalistami z róż- nych dziedzin. Niech „Wandalia” stanie się źródłem inspiracji dla pokoleń badaczy, którzy dzięki niej będą kontynuować niezwykłą opowieść o na- szych przodkach i ich osiągnięciach.

Życzę miłej lektury i niezliczonych odkryć, które „Wandalia” z pewnością Państwu przyniesie.

Prezentowane dzieło piętnastowiecznego autora, które dotyczy „ludu Wandalów”, zaskakuje pod wieloma względami. Po pierwsze uderza fakt, że Albert Krantz – „doktor prawa kanonicznego i świętej teologii”, dyplomata hanzeatyckiego miasta-państwa Lubeki oraz czujący się wedle naszych określeń Niemcem – utożsamia się jednocześnie z tym szczepem, który już w swoim wstępie określa jako „obecnie najbardziej rozpowszechniony po całej Europie”. Każe nam przez to – rzecz jasna – odróżniać Wandalów od wandali. Tego drugiego pojęcia nie używa w ogóle na kartach swojej „kroniki Wandalów” – chociaż sprawiedliwie nie szczędzi im za- rzutów co do bezwzględności i okrucieństwa, jakie były według niego nor- mą w relacjach między plemionami; a jego opisy niemal na każdej karcie blisko 800 stronicowego dzieła są dla nas wstrząsające. Najwięcej dostaje się przy tym Sasom i czeskim Husytom, choć wyprawy misyjne, prowadzone często przez Biskupów, kojarzą się dzisiaj z pacyfikacjami oraz eks- terminacją całych plemion.

Po drugie, A. Krantz z całą szczerością wyznaje, że jest w trudnej sytuacji, ponieważ źródła kronikarskie z prawdziwego zdarzenia – jeśli chodzi o najdawniejsze dzieje ludu Wandalów – praktycznie nie istnieją; te zaś, które są – niewiele dają, bo są albo mitami, albo zwykłymi zmyśleniami. Usprawiedliwia się więc, że ma tak niewiele do powiedzenia na temat najstarszych Wandalów, którzy przecież nie pozostawili po sobie żadnych dokumentów. Za to – nadrabiając niejako tamte braki – rozwodzi się szeroko o dokonaniach różnicujących się z biegiem wieków plemion wandalskich, które ze zmiennym szczęściem przebiegały i zajmowały pokaźne często połacie obszaru rozciągającego się od Donu po Ren i od Bałtyku po Afrykę Północną, a w porywach dochodziły nawet za Pireneje i pozostawiały wszędzie swoje ślady bardziej lub mniej trwałe.

Po trzecie, zaskakuje jego sympatia zmieszana z podziwem dla bohaterskich czynów wandalskich wodzów. W szczególności zaś łechcą naszą miłość własną komplementy pod adresem Słowian, zwłaszcza Polaków, nad których wdziękami się wręcz rozpływa. Czechów bardzo, ale to bar- dzo nie lubi ze względu na megalomańskie wyprowadzanie swego po- chodzenia od budowniczych wieży Babel, no i przede wszystkim – jako człowiek Kościoła – nie cierpi (to będzie najczęstszy jego epitet) „wiarołomnych Husytów”.

Zdumiewa wręcz – zaznaczmy: dzisiaj – ta niekonsekwencja autora dążącego wszak do obiektywizmu, co się przejawia choćby w jego krytyce niektórych popularnych kronikarzy, a jednocześnie istna napastliwość wobec „wiarołomnych” heretyków czy „perfidnych” pogan (czyli nieochrzczonych lub po chrzcie odchodzących od „wiary Chrystusowej”. Z drugiej strony podaje wielokrotnie powody tego „wiarołomstwa”, którymi były, jak pisze, ciężary nie do udźwignięcia, nakładane przez ochrzczonych władców na poddanych, mianowicie na utrzymanie hierarchii duchownej, pałaców i dworów, wreszcie kościołów i plebanów.

Wracając do milszych i zdecydowanie niemiłych dla nas akcentów tego dzieła: warto je polecić jako dokument unaoczniający postawę ówczesnej elity intelektualnej, którą niewątpliwie reprezentuje A. Krantz, doktor obojga praw i dyplomata lubecki, jak wspomniano. Miły jest pean na cześć Bolesława Chrobrego, jak to szczodrze i wykwintnie podejmował Cesarza Ottona i otrzymywał z jego rąk koronę królewską. Istnym zgrzytem natomiast jest kilkukrotne przytaczanie kłamliwych i niedorzecznych oskarżeń, a zarazem usprawiedliwień „kar” nakładanych przez sądy kościelne, czego następstwem bywało przekazywanie skazanych nieszczęśników „świeckiemu ramieniu Kościoła” do... spalenia żywcem, kobiet i dzieci nie wyłączając. Choć zdarza się autorowi niekiedy mieć wątpliwości co do rzetelności donosicieli.

Charakterystyczne i ciekawe jest również to, że autor ubolewa – i to wielokrotnie – nad degradacją słowiańskości. Że Słowianie – jeden z najdzielniejszych szczepów wandalskich, mający w czasach historycznych znakomitych wodzów, książęta i królów – jak chociażby Bolesław Chrobry czy Bolesław Śmiały – nie są należycie respektowani; a nawet sami się wtapiają w przemożny żywioł germański i zaledwie tu czy tam zachowują swoją mowę i obyczaje.

Nawiasem mówiąc proces ten zapoczątkował na znaczną skalę Juliusz Cezar, eksterminując wiele plemion galijskich, które nie chciały „sojuszu” z Rzymem i wiemy dziś o ich istnieniu tylko pośrednio. Dzieło „jednoczenia” naszego kontynentu prowadził dalej Karol Wielki oraz Cesarze Świętego Imperium Rzymskiego Narodu Niemieckiego, którzy wasalizowali m.in. słowiańskich władców.

A.Krantz temu wątkowi poświęca niemało uwagi. Rozpisuje się dość szczegółowo o „bałwochwalstwie” Wolinian i Prusów, których „nawracali” biskupi oraz świeccy książęta ogniem i mieczem (Prusów głównie Bracia Zakonu Niemieckiego Świętej Dziewicy Maryi), paląc ich święte chramy, niewoląc ludność i sprzedając na targach niewolników. Także z tego względu warto zaglądnąć do tej książki.

Krantz, wybitny duchowny niemiecki XV wieku, doktor teologii i prawa kanonicznego, z ogromnym zaangażowaniem bronił sprawy poszerzania wpływów Kościoła katolickiego, które określał jako podbój w imię wiary chrystusowej. Ciekawie, nie szczędził przy tym pochwał dla słowiańskich sąsiadów Niemców, a zwłaszcza Polaków.

Reprezentujący hanzeatycką tradycję i dążący do jedności Kościoła chrześcijańskiego, Krantz opisał szeroko tematykę swojej kroniki, obejmującej historię panujących rodów, polityczne stosunki, handel oraz kwestie bezpieczeństwa dróg lądowych i morskich. Jego dzieło, liczące blisko 800 stron druku, zawiera opisy od czasów pojawienia się Wandalów w Euro- pie aż do drugiej dekady XVI wieku.

Krantz zwraca uwagę na przemiany kulturowe, jakie spotkały Wandalów, wskazując na ich chrystianizację jako przyczynę utraty prawdziwej tożsamości. W swej kronice poświęca wiele miejsca również Słowianom Zachodnim, w tym Polakom i Łużyczan, którzy należeli do rodziny wandalskiej. Szanuje ich i docenia, choć nie darzy sympatią Czechów, którzy według niego pysznili się swoją starożytnością, a przede wszystkim obar- cza winą za rozruchy husyckie i osłabienie Kościoła katolickiego.

Z ogromnym żalem i niechęcią ocenia też działania Krzyżaków, którzy stosowali brutalne metody w celu nawracania „pogan” na chrześcijaństwo. Jego zdaniem, takie postępowanie było sprzeczne z przykazaniem miłości bliźniego. Krantz zauważa, że nawet książę Władysław Łokietek, który nie był zakonnikiem, korzystał z podobnych praktyk wobec Krzyżaków, zastanawiając się nad tym, jak chrześcijanie potrafili tak postępować wobec własnych braci w wierze.

Warto dodać, że Krantz porusza także temat innych krucjat i misji ewangelizacyjnych, jakie prowadzili rycerze krzyżowi z różnych części Europy. Opowiada między innymi o tragicznej śmierci Władysława Warneńczyka. Zapraszamy do lektury tych pasjonujących rozważań, które na nowo odsłaniają karty historii, w której splatają się losy Wandalów, Słowian i innych narodów Europy. Krantz z niezwykłym talentem przedstawia zarówno wielkie sukcesy, jak i bolesne porażki, jakie spotkały te ludy na przestrzeni wieków.

Jego kronika, przekazująca niezwykle bogatą panoramę zdarzeń, po- zwala czytelnikowi zanurzyć się w historię pełną dramatycznych zwrotów akcji, fascynujących postaci oraz nieoczekiwanych związków między różnymi kulturami i tradycjami. Przez pryzmat wnikliwych analiz Krantza poznajemy również motywy i przyczyny konfliktów, jakie toczyły się między różnymi stronami, zarówno w sferze religijnej, jak i politycznej.

Kronika Alberta Krantza to nie tylko bogate źródło wiedzy historycznej, ale także inspiracja do refleksji nad uniwersalnymi wartościami, które łączą ludzi niezależnie od pochodzenia czy wyznania. Czytając te wyjątkowe fragmenty, zastanawiamy się, jak wiele jeszcze tajemnic kryje przeszłość, która nieustannie oddziałuje na teraźniejszość i kształtuje naszą tożsamość.

Przekonajcie się sami, jak wielowątkowy i pełen zaskakujących odkryć jest świat opisany przez Alberta Krantza. Ta lektura z pewnością dostarczy nie tylko emocjonujących wrażeń, ale także wzbogaci Wasze zrozumienie minionych dziejów oraz pozwoli zyskać nowe spojrzenie na wspólne korzenie europejskiej kultury.

W wyborze natomiast miana dla tej wielkiej grupy plemion, zasiedlającej ten ogromny jak na Europę obszar, o którym wspomniano wyżej (tj. od Donu na Wschodzie po Ren na Zachodzie, a nawet po Burgundię, oraz od Morza Bałtyckiego po Bałkany), Autor Wandalii – jak podaje w swoim Wstępie – kierował się autorytetami takimi jak Tacyt i Pliniusz, którzy ja- koby zaczerpnęli nazwę „Wandalowie” (Vandali) od babilońskiego autora Berossosa.

Z tego wynika niejaka rozbieżność pomiędzy rozumieniem powyższego określenia u Alberta Krantza (piszącego na przełomie XV i XVI wieku), konsekwentnie obstającego przy nim na blisko 500 stronach swego dzieła Wan- dalia, a ujęciem Wikipedii, podającej: „grupa plemion wschodniogermańskich, zamieszkująca przed wielką wędrówką ludów Europę Środkową”.

Krantz, uważający się za niemieckiego obywatela rodziny germańskiej (najczęściej używa tu przymiotnika Teutonicus czy zwrotu cives Germaniae, czyli mieszkaniec Germanii), nie zgadza się z Encyklopedią PWN, która podaje, że Wandalowie „w I–IV w. zajmowali tereny nad górną Odrą i Dunajem; w V w. pod naporem Gotów wyruszyli na zachód, wtargnęli na Płw. Iberyjski i osiedli w południowej Hiszpanii (zw. później Andaluzją); w 429 pod wodzą Genzeryka podbili północną Afrykę i założyli państwo; stamtąd opanowali Korsykę, Sardynię, Baleary i część Sycylii; 455 zdobyli i złupili Rzym (stąd określenie wandalizm), rozbili flotę rzymską; 533–534 państwo Wandalów zniszczył wódz bizant. Belizariusz”.

W kwestii zaś samych początków Wandalii, widzianych oczami Krantza, oddajemy głos samemu Autorowi, który – wyśmiewając się dopiero co z Czechów, którzy sięgają ze swoimi korzeniami do pracujących przy wieży Babel – również śmiało sobie poczyna. A nawet śmielej, bo do potomków Noego. Ale nie do tych przedpotopowych, których się nazywa – od imion starszych synów Noego – Chamitami, Semitami i Japetytami, lecz do popotopowych jego potomków: „Po kataklizmie zaś zrodził wielu synów, wśród których jest pierworodny Tuiskon, ojciec wszystkich Germanów Albert Krantz, w swojej pracy Wandalia, pokazuje, że w przeszłości wiele plemion i narodów walczyło ze sobą o wpływy i ziemie, co doprowadziło do formowania się państw i królestw. W swojej kronice, Krantz przedstawia zarówno negatywne, jak i pozytywne aspekty życia tych społeczności. Wśród tych aspektów znajduje się zróżnicowanie językowe, które według niego panuje na tych terenach, a także zdolność reprodukcyjna owych ple- mion, które przetrwały.

Krantz opisuje również system wojen i rabunków, jaki był powszechny wśród tych społeczności. Zgodnie z jego relacją, wojny toczyły się z udziałem bydła jako żywnościowego zaplecza, a jeńców traktowano jak niewolników i sprzedawano ich na targach.

Autor wykazuje sympatię do Słowian, zwłaszcza Polaków, którzy nie tylko przyjęli chrześcijaństwo, ale również aktywnie uczestniczyli w jego krzewieniu. Przeciwnie, określa Czechów jako „wiarołomnych”.

Krantz wspomina także o dobrych relacjach między cesarzem Ottonem a księciem Chrobrym, co pokazuje, że pomimo wielu konfliktów w przeszłości, współpraca i przyjaźń między różnymi narodami była możliwa.

Podsumowując, Wandalia Alberta Krantza przedstawia bogatą mozaikę kulturową, historyczną i społeczną ówczesnej Europy Środkowej,

składającą się z plemion germańskich, słowiańskich i innych grup etnicznych. Praca ta dostarcza cennych informacji na temat życia, obyczajów, wojen i relacji międzynarodowych tamtejszych społeczności. Mimo że w swojej kronice Krantz wykazuje pewne stronniczość, jego praca pozo- staje cennym źródłem wiedzy o tamtych czasach.

Z serdecznymi pozdrowieniami,

Grzegorz Skwarek

Wydawca